แม่และเด็ก
ของเล่นเด็กวัยแรกเกิด ถึง 6 ขวบ
การเล่นของเด็กมีความแตกต่างกันซึ่งขึ้นอยู่กับระดับพัฒนาการและความสนใจของตัวเด็กเอง ในการเล่นแทบจะทุกประเภทต้องมี
ของเล่นซึ่งถือเป็นสื่อกลางการเรียนรู้ ดังนั้นการเข้าใจถึงพัฒนาการของเด็กในแต่ละวัยจึงเป็นสิ่งสำคัญเพราะช่วยให้พ่อแม่สามารถ
เลือกของเล่นเพื่อส่งเสริมพัฒนาการของเด็กได้อย่างเหมาะสมถูกต้อง
ของเล่นเด็กวัยแรกเกิด – 6 เดือน
กระตุ้นการมอง ได้แก่ ของเล่นที่มีสีสันสดใสเพื่อดึงดูดสายตา เช่น โมบายลวดลายกราฟฟิก หรือรูปภาพที่มีสีตัดกันอย่างชัดเจน
(ดำ-ขาว / น้ำเงิน-เหลือง / แดง-เขียว) อาจมีเสียงเวลาลมพัด
กระตุ้นการฟังเสียง ได้แก่ ของเล่นที่มีเสียง เช่น กล่องดนตรี ของเล่นที่เขย่าหรือบีบให้เกิดเสียง
ของเล่นเสริมกล้ามเนื้อ ได้แก่ ของเล่นที่บีบหรือเขย่าแล้วเกิดเสียง ของเล่นที่มีมือสอดกำได้ ลูกบอลนุ่ม ตุ๊กตาผ้ารูปสัตว์ เพื่อส่งเสริม
การใช้มือ-นิ้วมือสำหรับหยิบจับสิ่งต่าง ๆ
ของเล่นเสริมสติปัญญา ได้แก่ หนังสือลอยน้ำ หนังสือภาพ โดยมีคุณพ่อคุณแม่หรือผู้ใกล้ชิดคอยอ่านให้ฟัง และชวนดูสีสันต่าง ๆ ที่
มีอยู่ในหนังสือ กระจกเงาฝึกการรู้จักตนเองและสิ่งแวดล้อมรอบตัว
ของเล่นเด็กวัย 6 – 12 เดือน
กระตุ้นประสาทสัมผัส ได้แก่ ของเล่นที่มีผิวสัมผัสแตกต่างกัน เช่น เรียบ หยาบ นุ่ม แข็ง เพื่อกระตุ้นทักษะ การสัมผัส ของเล่นที่ดูด
หรือกัดได้ เช่นยางกัดรูปทรงต่าง ๆ เพื่อกระตุ้นการับรู้และช่วยลดอาการคันเหงือกของเด็ก
ของเล่นเสริมกล้ามเนื้อ ได้แก่ ของเล่นประเภทลากจูง เพื่อฝึกการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อขา เล่นลูกบอลนุ่ม บล็อกไม้ใหญ่ ๆ
กล่องหยอดรูปทรงง่าย ๆ เพื่อฝึกการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อมือและนิ้วมือในการหยิบจับสิ่งของต่าง ๆ ของเล่นที่เขย่าให้เกิดเสียง
เพื่อส่งเสริมความแข็งแรงของกล้ามเนื้อมัดเล็ก เช่น มือ นิ้วมือ
ของเล่นเสริมสติปัญญา ได้แก่ หนังสือที่มีรูปภาพขนาดใหญ่สีสันสดใส ซึ่งพ่อแม่อ่านให้ฟังหรือให้ลูกเปิดหนังสือด้วยตัวเอง แล้ว
ออกเสียงตาม กระจกเงาเป็นการฝึกให้เด็กรู้จักตนเองและสิ่งแวดล้อมรอบตัว ของเล่นลอยน้ำ เช่นถ้วยกระป๋องเล็ก ๆ เมื่อลูกอาบน้ำ
ให้ลูกรินน้ำและเทเล่น เพื่อปูพื้นทางคณิตศาสตร์เรื่องการกะปริมาณ เป็นต้น
ของเล่นเด็กวัย 1 – 2 ขวบ
ของเล่นเสริมกล้ามเนื้อและการประสานสัมพันธ์ ได้แก่ ของเล่นประเภทดันหรือลากจูง (Push Toys & Pull Toys) ช่วยพัฒนา
กล้ามเนื้อแขนขาในการทรงตัวและฝึกการบังคับทิศทางการเดิน ของเล่นประเภททุบ ตอกหรือตี เช่นระนาดหรือกลองที่มีเสียงต่าง ๆ
ซึ่งนอกจากทำให้เด็กเรียนรู้ความแตกต่างของเสียงแล้ว ยังฝึกการใช้กล้ามเนื้อมือ นิ้วมือและการประสานสัมพันธ์ระหว่างสายตา
และมือ
ของเล่นเสริมความคิดและสติปัญญา ได้แก่ กล่องหยอดรูปทรงเรขาคณิต เพื่อฝึกการสังเกตุและเรียนรู้สี รูปทรงเลขาคณิตต่าง ๆ
หนังสือภาพ เป็นการปลูกฝังนิสัยรักการอ่านและช่วยให้เด็กเรียนรู้ภาษา การปั้นดินน้ำมัน แป้งโด ซึ่งช่วยฝึกสมาธิและความคิด
สร้างสรรค์ ในการปั้นให้เป็นรูปต่าง ๆ ตามจินตนาการของตัวเอง
ของเล่นเด็กวัย 2 – 3 ขวบ
ของเล่นเสริมกล้ามเนื้อและการประสานสัมพันธ์ ได้แก่ ม้าโยก จักรยานสามล้อ ซึ่งนอกจากความสนุกสนานแล้วยังช่วยให้เด็กฝึก
ใช้กล้ามเนื้อแขนขาในการทรงตัว สร้างความสมดุลของร่างกายฝึกร้อยลูกปัดขนาดใหญ่ เพื่อฝึกการใช้กล้ามเนื้อมือและนิ้วมือ
รวมทั้งช่วยพัฒนาการทำงานของสายตาและมือให้สัมพันธ์กัน
ของเล่นเสริมความคิดและสติปัญญา ได้แก่ แป้นเรขาสวมหลัก เป็นการฝึกทักษะการแก้ไขปัญหา ลองผิดลองถูกเพื่อวางให้ถูก
รูปทรง รถไฟเรียงซ้อน ฝึกทักษะการสังเกตุ การลองผิดลองถูกและเรียนรู้เรื่องขนาด สีสันและรูปทรงต่าง ๆ
ของเล่นเสริมบทบาทสมมุติ ได้แก่ ชุดของเล่นเรียนแบบของจริง เช่นชุดรวมมิตรผักผลไม้ สอนเด็กให้เรียนรู้คำศัพท์เกี่ยวกับผักผลไม้
โดยเล่านิทานผูกเรื่องราวให้เด็กสมมุติตัวเองเป็นตัวละครในเรื่องราวนั้น ซึ่งทำให้เด็กได้แสดงความเป็นตัวเองออกมา และช่วยให้เด็ก
รู้จักเข้าใจสิ่งแวดล้อมรอบตัวมากขึ้น
ของเล่นเด็กวัย 3 – 4 ขวบ
ของเล่นเสริมกล้ามเนื้อและการประสานสัมพันธ์ ได้แก่ ม้าโยก รถจักรยานสามล้อ ซึ่งช่วยพัฒนาทักษะการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อ
แขนขาในการทรงตัว ฝึกร้อยลูกปัดขนาดเล็ก เป็นการฝึกใช้ทักษะการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็กของนิ้วมือให้ทำงานมีประสิทธิภาพมาก
ขึ้นและพัฒนาการทำงานประสานสัมพันธ์ระหว่างสายตากับมือ
ของเล่นเสริมความคิดและสติปัญญา ได้แก่ ชุดแท่งไม้สีสัน กระตุ้นความคิดสร้างสรรค์ของเด็กในการวางแท่งไม้ซ้อนกันเป็นรูปแบบ
ต่าง ๆ และส่งเสริมการเรียนรู้ทั้งเรื่องสี รูปทรงและขนาด ลูกลิงสอนสมดุล ส่งเสริมความเข้าใจทางด้านคณิตศาสตร์เรื่องการสร้าง
สมดุล โดยฝึกทักษะซึ่งช่วยการสังเกตุและเรียนรู้ในเรื่องขนาด ความสูง ความลึกและรูปทรง ซึ่งเป็นพื้นฐานทางคณิตศาสตร์
ของเล่นเสริมบทบาทสมมุติ ได้แก่ ชุดของเล่นเลียนแบบของจริง เช่นบ้านตุ๊กตา ชุดเครนก่อสร้าง เป็นการสอนให้เด็กรู้จักบทบาท
หน้าที่ของตนเองและคนในสาขาอาชีพอื่น ๆ รวมทั้งเป็นการสร้างความมั่นใจให้กับเด็ก เนื่องจากเด็กสามารถเล่นอย่างไรก็ได้ตามที่
ใจของตัวเองคิด
ของเล่นเด็กวัย 4 – 6 ขวบ
ของเล่นเสริมกล้ามเนื้อและการประสานสัมพันธ์ ได้แก่ รถจักรยานสองล้อ เชือกกระโดด ซึ่งช่วยฝึกการทรงตัวและสร้างความแข็งแรง
ให้กับกล้ามเนื้อขา ฝึกร้อยเชือกรองเท้า ช่วยพัฒนาการทำงานประสานสัมพันธ์ระหว่างตากับมือและเพิ่มทักษะการใช้กล้ามเนื้อมือ
เพื่อประยุกต์ใช้กับชีวิตประจำวัน เช่นการติดกระดุมเสื้อ เป็นต้น
ของเล่นเสริมความคิดและสติปัญญา ได้แก่ ชุดแท่งไม้สร้างเมือง ช่วยพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ของเด็กในการออกแบบโครงสร้าง
เพื่อวางแท่งไม้ให้เป็นรูปแบบเมืองต่าง ๆ ส่งเสริมความเข้าใจทางคณิตศาสตร์เรื่องของสมดุล ซึ่งทำให้เด็กเรียนรู้การวางไม้แต่ละชิ้น
ให้สมดุล ชุดเครื่องมือช่างสร้างสรรค์พัฒนาความคิด และฝึกทักษะการสังเกตุในการประกอบชุดไม้เป็นรูปแบบต่าง ๆ รวมทั้งทำให้
เด็กเรียนรู้อุปกรณ์ต่าง ๆ ในงานช่างไม้ เช่นการขันน็อต ไขควง เป็นต้น
ของเล่นเสริมบทบาทสมมุติ ได้แก่ ชุดสร้างเมือง ซึ่งเป็นการเล่นที่สะท้อนความคิด ความเข้าใจของเด็กในสิ่งที่กำลังเรียนรู้ รวมทั้ง
ช่วยให้เด็กเรียนรู้บทบาทหน้าที่ของตนเองและผู้อื่นในชีวิตประจำวันและสร้างพื้นฐานการอยู่ร่วมกันในสังคมด้วย
ขอบคุณข้อมูลดีๆ จาก: หนังสืออัจฉริยะเริ่มต้นจากการเล่น และ www.kasikornfoundation.org
